«نماینده»، بی راه نیست که وزارت امورخارجه را تا الان جزیره ثبات دولت اعتدال بدانیم چرا که جزو آن دسته از وزارتخانه هایی بود که وزیرش در دولت دوم روحانی هم ثابت ماند اما این همه ماجرا نبود بلکه تا امروز که دو ماه از آغاز به کار دولت جدید هم می گذرد هنوز هیچ معاون وزیری در دستگاه دیپلماسی تغییر نکرده و همه بر صندلی ریاست خود تکیه زده اند.

این ثبات درحالی است که ارتباطات رسانه‌ای مدیران وزارت امور خارجه در دولت حسن روحانی به سمتی رفته است که هرچقدر رسانه‌های خارجی و رسانه‌های همسوی داخلی در کانون توجه و تعامل وزیر و مدیران ارشد وزارتخانه قرار دارند، در عوض رسانه‌های منتقد داخلی در غربت تعامل دستگاه دیپلماسی دولت اعتدال جای گرفته اند.

وزارت امور خارجه از زمان سکانداری محمدجواد ظریف در دولت یازدهم، اعلام کرد که رویکرد اصلی خود را در داخل، تعامل گسترده با رسانه‌ها و شنیدن صدای همه از جمله منتقدین قرار داده است، این رویکرد، افتان و خیزان ادامه یافت تا اینکه «برجام» به عنوان اصلی‌ترین دستاویز کارنامه دولت روحانی در ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ متولد و از شش ماه بعد از آن اجرایی شد؛ از همین مقطع زمانی، گویا ورق برگشت و رویکرد رسانه‌ای ظریف و هم‌قطارانش تغییر کرد.

با اینکه تا پیش از این مقطع، هر از چند گاهی امیدی به گفتگوی وزیر و معاونان وزارت خارجه با رسانه‌های منتقد می‌رفت، اما از آن زمان به بعد، کسی سراغ ندارد که این رشته تعامل ادامه یافته باشد.

نگاهی اجمالی به آمار مصاحبه‌های اختصاصی محمد جواد ظریف، سیدعباس عراقچی، مجید تخت‌روانچی، بهرام قاسمی و حسین جابری انصاری بعنوان اصلی‌ترین چهره‌های دستگاه دیپلماسی با رسانه‌ها در دو سال اخیر، نشان می‌دهد که سهم قابل توجهی به رسانه‌های همسو با آنان داده شده و در عوض، منتقدان همچنان چشم‌انتظار پاسخ مثبت مدیران ارشد این وزارتخانه برای گفت و شنود هستند.

جزئیات بررسی رسانه‌ها نشان می‌دهد از هنگام آغاز اجرای برجام و کمی قبل‌تر از آن تاکنون، شخص وزیر و معاونان نامبرده‌اش در مجموع حدود ۳۰ مرتبه با رسانه‌های همراه و هم‌فکر خود در قالب‌ها و مناسبت‌های مختلف گفتگوی بلند داشته اند و در عوض سهم رسانه‌های غیرهمسو فقط ۳ مصاحبه بوده است که آن هم توسط حسین جابری انصاری معاون عربی و آفریقا صورت گرفته، که البته جای تقدیر از وی دارد که در همین حد هم، خلأ عدالت رسانه‌ای همکارانش را پوشش داده است.

در شرایطی که حتی «دنیای فوتبال» هم از گفتگو با رئیس ستاد اجرای برجام بی‌نصیب نبوده، اما سهم رسانه‌های غیرهمسو و منتقد فقط نشست‌های هفتگی سخنگوی وزارت خارجه یا مصاحبه‌های «در جمع» وزیر و معاونان وی بوده است!

البته خارجی‌ها هم از خان کرم رسانه‌ای وزارت امور خارجه بی‌نصیب نبوده‌اند؛ صرفنظر از گفتگوهای چند وقت یکبار وزیر و معاونانش با رسانه‌های خارجی، بر اساس گزارش رسمی وزارت خارجه، ظریف در سفر اخیر به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۸ مورد گفتگوی مبسوط با رسانه‌های خارجی داشته که به این شرح انجام شده است؛

«اعضای شورای سردبیری خبرگزاری اسوشیتد پرس، اعضای شورای سردبیری روزنامه نیویورک تایمز، مصاحبه اختصاصی با شبکه سی ان ان، نشست مشترک با سردبیران فایننشال تایمز و گاردین، مصاحبه با گلوبال پولیتیکو، مصاحبه با هفته‌نامه نیوزویک، مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره قطر».

در این میان البته سخنگوی جدید وزارت خارجه جایگاه ویژه ای دارد و او که باید در دسترس همه رسانه ها باشد، جز نشست های چند هفته یک بار سخنگویی، در سایر موارد مواضع دستگاه مطبوعش را در قالب گفتگوی رسانه ای در اختیار یکی دو رسانه خاص و همسو قرار می دهد.

تعامل ضعیف و معنادار وزیر و معاونانش با رسانه‌هایی ک درباره برخی مسائل منطقه ای و جهانی نظرات موافق انها ندارند، در حالی ادامه می‌یابد که برخلاف رسم معمول، در سفرهای خارجی هم که تا پیش از این، فرصتی برای گفتگوی چند دقیقه‌ای به رسانه‌های همسفر داده می‌شد، این فرصت از خبرنگاران گرفته شده و همراه کردن رسانه‌ها تنها به پوشش دادن برنامه ملاقات‌های دیپلماتیک وزیر محدود شده است.

به موازات کم‌رنگ شدن این تعامل، البته پست‌های افتان و خیزان دکتر ظریف در فضای مجازی هم قابل توجه به نظر می‌رسد؛ وی که در ابتدای وزارتش مدتی صفحه اش را در فیسبوک فعال کرد، کمی بعد در آن کم فروغ شد اما پس از مدتی مجدد به این سایت فیلتر شده آمد و قول داد که اینبار منظم تر با مخاطبان باشد، وعده ای که چند هفته ای بیشتر دوام نیاورد. وزیر خارجه البته در توئیتر نسبتا فعال بود و هر از چندی کوتاه و معمولا به انگلیسی پیامش را منتقل می کرد. این وزیر اصفهانی، نوروز امسال در حالیکه مشغول دیدوبازدید عیدانه در دیارش بود صفحه اش  در اینستاگرام را فعال کرد و باز هم وعده کرد که منظم و مستمر انرا بروز کند و با مخاطبان در ارتباط باشد اما اکنون فقط هر از چندگاهی یک پست نرم و ظریف منتشر می‌کند. حالا رسانه‌های منتقد نمی‌دانند که سوالاتشان را در قالب «کامنت» بپرسند یا همچنان منتظر پاسخ به نامه هایشان باشند. نامه های متعددی که برای گفتگو و طرح سوالات شان به بخش های مختلف دستگاه دیپلماسی روانه کرده اند.

تداوم این رویه رسانه‌ای وزارت خارجه دولت، این شائبه را در ذهن مخاطبان تقویت می‌کند که شاید لگدکوب شدن‌های مکرر برجام از سوی غربی‌ها و در معرض تهدید قرار گرفتن شعارهای بانیان این توافق پر سر و صدا و سوالات جدی و مهمی که این روزها درباره «نقض برجام» و آینده آن وجود دارد، باعث شده است تا مسئولان دیپلماسی کشورمان عطای گفتگو با منتقدان را به لقایش ببخشند و همچنان به مصاحبه های مدیریت شده با رسانه های همسو و موید و حضور در پشت تریبون های یک طرفه دلخوش کرده اند.

اگر غیر از این است که امیدواریم باشد، این به عهده خود سکانداران دستگاه دپیلماسی کشور است که حصار خودساخته و خودخواسته در مواجهه با رسانه‌های غیرهمسو را بشکنند و به عدالت رفتار کنند؛ این تعامل عادلانه رسانه‌ای، حتما به نفع کشور خواهد بود.